Հնչյունափոխություն (շարունակություն)

1.Գրի՛ր, թե ընդգծված արմատների մեջ ինչ փոփոխություն է կատարվել:

• Կես-կիսատ` ե-ն դարձել է ի
• թիվ-թվանշան՝ ի-ն սղվել է
• տեր-տիրանալ՝ ե-ն դարձել է ի
• էջ-իջնել՝ է-ն դարձել է ի
• ինձ-ընձուղտ՝ ի-ն դարձել է ը
• աղավնի-աղավնյակ՝ ի-ն դարձել է յ
• հուր-հրեղեն՝ ու-ն սղվել է
• հիսուն-հիսնամյա՝ ու-ն դարձել է գաղտնավանկի ը,
• առու-առվակ՝ ու-ն դարձել է գաղտնավանկի ը
• մատյան –մատենագիր՝ յա-ն դարձել է ե
• կույտ-կուտակել՝ ույ-ն դարձել է ու

2.Թաքնված բառերը գտի՛ր: Գրի՛ր` ինչ փոփոխություններ են կատարվել այդ բառերի հետ:

• Լրաբեր-լուր, իսկ լրագիր, լրագրող, լրագրություն, լրագրավաճառ բառերում՝ լուր (ու-ն սղվել է) և գիր (ի-ն սղվել է)

• Նվիրել, Նվիրատու, նվիրական, նվիրվել՝ նվեր (ե-ն դարձել է ի)

• Նրբազգաց, նրբամարմին, նրբանկատ, նրբորեն` նուրբ (ու-ն սղվել է)

• Գունավոր, գունազարդ, գունավորել, գունատ, գունաթափ` գույն (յ-ն սղվել է)

Առաջադրանք 63

Թեմա՝ Սովորական կոտորակների հիմնական հատկությունը և նրանց 
հավասարության պայմանը

1. Աստղանիշի փոխարեն տեղադրեք այն թիվը, որի դեպքում կստացվի հավասարություն.

• 2/5 = 8/20
• 5/6 = 20/24
• 2/3 = 18/27
• 4/46 = 2/23

2. Յուրաքանչյուր կոտորակի համարիչը և հայտարարը բաժանե՛ք նրանց ամենամեծ ընդհանուր բաժանարարին. 9/12, 35/14, 45/15, 20/24, 42/48, 68/17, 64/42, 18/75

• 9:3/12:3 = 3/4
• 35:7/14:7=5/2
• 45:15/15:15=3/1
• 20:4/24:4=5/6
• 42:6/48:6=7/8
• 68:17/17:17=4/1
• 64:2/42:2=32/21
• 18:3/75:3=6/25

3. Կրճատե՛ք կոտորակները.

• 72/60=6/5
• 44/99=4/9
• 30/9=10/3
• 84/66=14/11
• 132/81=44/27
• 169/26=13/2

Առաջադրանք 64

Թեմա՝ Սովորական կոտորակների հիմնական հատկությունը և նրանց 
հավասարության պայման

1. Կոտորակների հավասարության պայմանի հիման վրա ստուգե՛ք, թե իրար հավասար են արդյոք կոտորակները․

• 20/40 և 5/6 20/40 = 1/2=1×3/2×3=3/6 20/40 < 5/6
• 96/182 և ½ 1/2= 91/182 96/182 > 91/182
• 4/3 և 12/36 12/36=1/3 4/3 > 1/3
• 21/10 և 105/50 105/50=21/10 21/10=21/10

2. Ասացե՛ք թե ինչու՞ են իրար հավասար հետևյալ կոտորակները

• 2/5 և 8/20 2/5=2×4/5×4 = 8/20
• 8/13 և 24/39 8×3/13×3=24/39

3. 1/3, 5/4, 5/6, 12/48 կոտորակների փոխարեն գրեք 24 հայտարար ունեցող և նրանց հավասար կոտորակներ։

1×8/3×8=8/24

5×6/4×6=30/24

5×4/6×4=20/24

12:2/48:2=6/24

4. Հետևյալ կոտորակներից, որո՞նք են իրար հավասար

• 25/40, 65/104, 48/96=2/4, 5/8=60/96,

5. Տրված է 2/3 կոտորակը։ Գրե՛ք նրան հավասար այն կոտորակները, որոնց հայտարարներն են՝ 6, 12, 24, 36:

2/3=4/6

2/3=8/12

2/3=16/24

2/3=24/36

Հնչյունափոխություն

Երբ բառի վերջից վանկ կամ վանկեր են ավելանում, որոշ ձայնավորներ և երկհնչյուններ փոփոխության են ենթարկվում: Օրինակ՝ վեճ-վիճաբանություն, սուր-սրել, գույն-գունավոր:

Նկատելի է, որ վեճ բառի ե-ն դարձել է ի, սուր բառի ու-ն՝ ը, իսկ ույ երկհնչյունը՝ ու: Այս երևույթը կոչվում է հնչյունափոխություն:

Առաջադրանքներ՝

1. Համեմատիր դեմ-դիմաց գրված բառերը և ցույց տուր, թե հնչյունական ինչ փոփոխություններ են տեղի ունեցել. Օրինակ՝ ջուր-ջրծաղիկ (ու-ն գաղտնավանկի ը), ծաղիկ-ծաղկաման (ի-ն սղվել է), համբույր-համբուրել (ույ-ու)

հին-հնամենի, բազուկ-բազկաթոռ, պատիժ-պատժել, ողջույն-ողջունել, աշխույժ-աշխուժություն, մատյան-մատենագիր, պարտեզ-պարտիզան, գլուխ-գլխավոր, էշ-իշամեղու:

2. Տրված բառերի վերջից բաղադրիչներ ավելացնելով՝ բառեր կազմիր այնպես, որ տեղի ունենա հնչյունափոխություն:

ա) բուրդ-բրդյա, սիրտ-սրտի, կույր-կուրություն, ճահիճ-ճահճի, ալյուր-ալրաղաց, կեզ-կիզիչ, ատամնաբույժ-ատամնաբուժական
բ) վիշտ-վշտոտ, թույլ-թուլուցյուն, ծնունդ-ծննձյան, հաշիվ-հաշվել, արթուն-արթնանալ, հույն-հունական, տույժ-տուժել

Առաջադրանք 63

Թեմա՝ Բաժինների գումարումը. Սովորական կոտորակներ

1.Թղթի կտորը կտրտել են՝ բաժանելով 20 հավասար մասերի: Ինչպե՞ս են կոչվում 1, 2, 3, 7, 13, 19 այդպիսի մասերը:

1/20, 2/20, 3/20, 7/20, 13/20, 19/20

2. Քանի՞ աստիճան է ուղիղ անկյան հինգ վեցերորդ մասը:

90-ի 5/6=75

3. Քանի՞ դեցիմետր է՝

• 3/2 մ-ը =15դմ
• 2/5 մ-ը =4դմ
• 1/20 կմ-ը =500դմ

4. Ճանապարհորդը 1 ժամում անցնում է ամբողջ ճանապարհի 1/3-ը: Քանի՞ ժամում նա կանցնի ամբողջ ճանապարհը:

1/3+1/3+1/3=1ժ+1ժ+1ժ=3ժ Պատ.՝3ժ

5. Խանութ բերեցին 400 կգ ալյուր, որի 2/5 մասը առաջին օրը վաճառվեց: Մյուս օրը վաճառվեց մնացած ալյուրի ¼ մասը, իակ երրորդ օրը՝ 65 կգ-ը: Որքա՞ն ալյուր մնաց խանութում:

400:5=80, 80×2=160, 400-160=240

240:4=60 60×1=60

240+65+60=365

400-365=35, Պատ.՝35կգ

Առաջադրանք 61

Թեմա՝ Բաժինների գումարումը. Սովորական կոտորակներ

Բաժինների գումարումը։ Սովորական կոտորակներ

Բաժինը ամբողջիմեկմասնէ՝ ամբողջըբաժանվածէմիքանիհավասարմասերիևվերցվածէմեկը:

Բաժինների գումարումը

1. Գրե՛ք այն կոտորակը, որին հավասար է տրված բաժինների գումարը.

1/3+1/3=2/3

1/5+1/5+1/5=3/5

1/2+1/2+1/2=3/2

1/4+1/4+1/4+1/4+1/4=5/4

1/4+1/4+1/4=3/4

1/3+1/3+1/3+1/3=4/3

2. Բաժինների գումարի տեսքով ներկայացրե՛ք սովորական կոտարակը

• 5/7=2/7+3/7
• 5/8=3/8+2/8
• 10/11=5/11+5/11
• 2/3=1/3+1/3
• 3/10=2/10+1/10
• 7/4=3/4+4/4
• 6/7=3/7+3/7
• 8/9=4/9+4/9

3. Հաշվե՛ք արտահայտության արժեքը

11 + 9=20

Գործնական աշխատանք

Ուղղիր սխալները.

Հանձինս Թումանյանի` մենք ունենք ազգային մեծ բանաստեղծ: Թումանյանը ստեղծագործել է դեռ դպրոցական տարիներից, երբ առաջին անգամ սիրահարվել է իր դասընկերուհու վրա` գրելով`
-Հոգո՛ւս հատոր,
Սրտի՛ս կտոր,
Դասիս համար,
Դու մի՛ հոգար…
Փոքրիկ Հովհաննեսը հաճախ էր թողնում դասերը, փախնում իր սիրած վայրերը… Թումանյանի թանգարանը գտնվում է Մոսկովյան փողոցում:Թումանյանի թանգարանում կարելի է նրան տեսնել էլեկտրոնային ձևով` ակնոցները աչքին, գլխարկը` գլխին, ձեռնափայտը` ձեռքին: Բազմիցս անգամ նա գրել է իր մայրիկի, հայրիկի, իր մանկության մասին: Թումանյանն ուներ տաս հատ երեխա, որոնց տարբեր խորհուրդներ էր տալիս: Կարևորում էր տան կարգ ու կանոնը` ասելով, որ մաքրությունը դա առողջության հիմքն է: Չէր սիրում, երբ տեսնում էր սենյակում որևէ ավելնորդ իր: Ազգը հպարտանում են Թումանյանով:

Իմ ուղղումներով տարբերակը

Հանձինս Թումանյանի` մենք ունենք ազգային մեծ բանաստեղծ: Թումանյանը ստեղծագործել է դեռ դպրոցական տարիներից, երբ առաջին անգամ սիրահարվել է իր դասընկերուհուն, գրելով`
-Հոգո՛ւս հատոր,
Սրտի՛ս կտոր,
Դասիս համար,
Դու մի՛ հոգար…
Փոքրիկ Հովհաննեսը հաճախ էր թողնում դասերը, փախնում իր սիրած վայրեր… Թումանյանի թանգարանը գտնվում է Մոսկովյան փողոցի վրա: Թումանյանի թանգարանում կարելի է նրան տեսնել էլեկտրոնային` ակնոցն աչքին, գլխարկը` գլխին, ձեռնափայտը` ձեռքին: Բազմիցս նա գրել է իր մայրիկի, հայրիկի և մանկության մասին: Թումանյանն ուներ տաս երեխա, որոնց տարբեր խորհուրդներ էր տալիս: Կարևորում էր տան կարգ ու կանոնը` ասելով, որ մաքրությունը առողջության հիմքն է: Չէր սիրում, երբ տեսնում էր սենյակում որևէ ավելորդ իր: Ազգը հպարտանում է Թումանյանով:

Առաջադրանք 61

Թեմա՝  սովորական կոտորակներ, բաժիններ

1. Տրված մեծություններից առաջինը երկրորդի, ո՞ր բաժինն է.

• Միլիմետր և մետր — 1/1000
• Կիլոգրամ և ցենտներ — 1/100
• Կիլոգրամ և տոննա — 1/1000

2. Ինչպե՞ս է կոչվում

• մետրի մեկ տասներորդ մասը — դմ
• օրվա մեկ քսանչորսերորդ մասը — ժ

3. Քանի՞ րոպե է

• Մեկ երրորդ ժամը — 1/3 ժ = 20ր
• 1/5 ժամը = 12ր
• 1/30 ժամը = 2ր

Առաջադրանք 60

Թեմա՝Երկու թվերի ամենամեծ ընդհանուր բաժանարարը և ամենափոքր ընդհանուր բազմապատիկը գտնելը՝ թվերը պարզ արտադրիչների վերլուծելով

1. Գտե՛ք թվերի ամենամեծ ընդհանուր բաժանարարը.

• (96 և 224) – 32
• (42 և 105) – 21
• (125 և 500) – 125
• (306 և 714) – 102

2. Գտե՛ք թվերի ամենափոքր ընդհանուր բազմապատիկը.

• [22 և 33]=66
• [42 և 64]=1344
• [14 և 27]=378
• [128 և 24]=384

3. Ի՞նչ թիվ պետք է գրել աստղանիշի փոխարեն, որպեսզի հավասարությունը տեղի ունենա.

• 1382 = 1 x 1382
• 3 x 0 = 197-197
• 1 x 1 = 1

4. Տրված են 12, 75, 96, 39, 148, 150, 64 թվերը: Դրանցից որո՞նք են բաժանվում

• 3-ի 12, 75, 96, 39, 150,
• 4-ի 12, 96, 148, 64 
• 9-ի  բաժանվող թվեր չկա

Сказка «Цветик-семицветик»

Ответьте на вопросы:

1.   Кто автор сказки «Цветик-семицветик». Автор сказки Валентин Катаев.

2. Перечисли героев сказки «Цветик-семицветик».  Герои сказки Бабушка-болшебница девочка Женя и хромой мальчик Витя.

3. Как звали братика Жени? Братика Жени звали Павлик.

4. Какие любимые птицы Жени? Любимые птицы Жени вороны.

5. Сколько и каких баранок купила Женя?  Женя купила пять желтых баранок.

6.  Кто съел все баранки?  Собака съела все баранки.

7. Как Женя заблудилась? Женя бежала за собакой и заблудилась.

8. Кто виноват в том, что Женя заблудилась?  Собака которая съела все баранки и сбежала.

9. Какие цветы росли в садике старушки? В садике у старушки росли цветики-семицветики.

10. Сколько и каких лепестков было у цветика-семицветика? У цветика-семицветика было семь лепестков – желтый, красный, зеленый, синий, оранжевый, фиолетовый и голубой.

11. Что нужно было сделать, чтобы цветик-семицветик исполнил желание? Для этого надо оторвать один лепесток, бросить его и сказать:
Лети, лети, лепесток,
Через запад на восток,
Через север, через юг,
Возвращайся, сделав круг.
Лишь коснёшься ты земли –
Быть по-моему вели.

12. Перечислите, на какие желания потратила Женя лепестки цветика-семицветика. Цветок исполнил следующие желания: 1. чтобы она была дома с баранками, 2. мамина любимая вазочка снова стала целой, 3. очутилась на Северном полюсе, 4. вернулась во двор, 5. у нее были все игрушки мира, 6. все игрушки очутилис в магазине и 7. Витя выздоровел.

13. Куда не берут мальчишки девчонок?  На северный полюс.

14. Сколько градусов было на Северном полюсе, когда там оказалась Женя? На Северном полюсе было минус 100 градусав

15. Сколько и каких белых медведей вышли к девочке из-за льдины? Один большой злой медвед

16. Лепесток какого цвета помог Жене вернуться с Северного полюса домой? Зеленый лепесток помог Жене вернуться с Северного полюса домой

17. Какое желание исполнил фиолетовый лепесток? Тогда Женя оторвала фиолетовый лепесток и приказала игрушкам поскорее вернуться в магазины.

18. «Женя вдруг увидела превосходного мальчика». Напиши его имя? Витя

19. Какое желание Жени Вам больше пришлось по душе? Почему? Мне больше всего понавилось седьмое желание – чтобы Витя был здоров

20. Окажись у Вас в руках такой цветик-семицветик, какое желание Вы бы загадали? Одно, самое-самое заветное.  Чтобы моя бабушка не болела и летом поехала самной на море